Een/de geschiedenis van/voor een/het publiek

Doorheen de literatuur en de colleges in dit vak is het duidelijk geworden dat het publiek, hoe kan het ook anders bij publieksgeschiedenis, een cruciale rol speelt. Het publiek is voor de publiekshistoricus geen spons die zomaar informatie opneemt. De relatie tussen de publiekshistoricus en het publiek is geen eenrichtingsverkeer. De publiekshistoricus heeft zijn of haar publiek nodig, als toeschouwer, maar ook als bron en collega.

"Nothing about us, without us," staat te lezen in een artikel van Birdsall, Parry en Tkazyk en het principe komt in heel wat andere literatuur impliciet naar voor. In veel publiekshistorische projecten, van films tot tentoonstellingen, is dit echter nog niet het geval. Vaak wordt een bepaald onderwerp tentoongesteld, zonder de hoofdpersonages van dat onderwerp te betrekken bij het proces. Doorheen de colleges en de literatuur komen heel wat voorbeelden naar voor van hoe het anders kan. Projecten waarbij wordt samengewerkt met bepaalde groepen en personen. Het publiek wordt hier meer dan een publiek in de klassieke definitie, maar is hier een bron voor de historicus

Een bron van informatie, visies en perspectieven. Want door verschillende groepen en individuen bij het proces van een project te betrekken wordt het mogelijk een zo volledig mogelijk eindresultaat te bereiken, waarin verschillende perspectieven aan bod komen. Zo wordt het verleden niet meer louter als de geschiedenis gezien, maar komen de verschillende geschiedenissen naar boven. Een geschiedenis is immers altijd een interpretatie van het verleden, die interpretatie wordt doorgaans gegeven door een academische historicus, maar wordt zo veel interessanter als die wordt aangevuld met andere interpretaties.

Naast dit publiek dat actief meewerkt aan een bepaald project is er ook het publiek dat voornamelijk een toeschouwer is van het eindresultaat. Het gaat dan om bezoekers van een historisch museum, kijkers van een historische film, luisteraars van een historische podcast enz. Het is belangrijk te beseffen dat iedereen het voorgestelde verleden steeds op een geheel persoonlijke manier beleeft, interpreteert en zich op een bepaalde manier toeëigent. Dit kwam bijvoorbeeld naar voor tijdens de rondleiding in het Rijksmuseum Boerhaave, waar ik eerder een stuk over schreef. Onze gids wees er ons op dat bepaalde zaken niet liepen zoals gepland. Zo werden bepaalde schuiven in de tentoonstelling nooit geopend door bezoekers en sloegen de bezoekers een bepaald audiofragment vaak over.

Naast dit praktisch voorbeeld gaat het publiek het voorgestelde verleden ook op haar eigen manier interpreteren en filteren. Als men na een bezoek aan een tentoonstelling vraagt aan verschillende bezoekers wat zij onthouden van hun ervaring, zullen er veel verschillende antwoorden passeren. Dat werd me ook duidelijk in de notities van bezoekers bij de tentoonstelling "Heden van het slavernijverleden" in het Tropenmuseum. De neergeschreven ervaringen waren allemaal uniek.

Een ding wordt me wel duidelijk, net zoals de geschiedenis niet bestaat, bestaat ook het publiek niet. Het publiek bestaat uit vele publieken, met verschillende achtergronden, verschillende waarden, verschillende visies enz. Al die groepen gaan op een andere manier om met het verleden en ook met de manier waarop dat verleden wordt voorgesteld. Het is één zaak inclusiviteit na te streven en al die groepen op een manier te betrekken bij een publiekshistorisch project. Een andere zaak is te omarmen dat hoe goed je een project ook voorbereid, het voorgestelde verleden door iedereen op een andere manier wordt beleefd en toegeëigend.